Η Νικόπολη είναι κτισμένη στον αυχένα της χερσονήσου της Πρέβεζας που χωρίζει τον Αμβρακικό κόλπο από το Ιόνιο πέλαγος. Ιδρύθηκε ως σύμβολο της μεγάλης νίκης του Γάιου Ιουλίου Καίσαρα Οκταβιανού και μετέπειτα Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου ενάντια στον Μάρκο Αντώνιο και την Κλεοπάτρα Ζ΄ της Αιγύπτου στο Άκτιο το 31 π.Χ.
Μετά τη μεγάλη νίκη του, που έδωσε τέλος στην εμφύλια ρωμαϊκή διαμάχη, ο Αύγουστος αποφάσισε να ιδρύσει τη Νικόπολη, όχι μόνο ως ανάμνηση της νίκης, αλλά κυρίως ως κέντρο ελέγχου της δυτικής Ελλάδας μαζί με την Πάτρα. Η πόλη δημιουργήθηκε με συνένωση άλλων οικισμών (Κασσώπη, Αμβρακία, Λευκάδα κ.ά.) και τη βίαιη, ως ένα σημείο, μεταφορά κατοίκων στη Νικόπολη.
Ο αυτοκράτορας αφιέρωσε τη Νικόπολη στον Απόλλωνα Άκτιο ή Ακτιακό και προς τιμή του θεσπίστηκαν τα Νέα Άκτια που αποτελούσαν επανασύσταση των Ακτίων, των παλαιών τοπικών αγώνων των Ακαρνάνων. Ο Απόλλωνας που λατρευόταν εδώ είχε τα επίθετα Λευκάδιος ή Λευκαδιακός (από τη Λευκάδα), αλλά και Αγυιεύς. Στο ιερό του λατρεύονταν παράλληλα ο Ποσειδώνας και ο Άρης, σύμφωνα με επιγραφή που βρέθηκε εκεί. Άλλοι θεοί που λατρεύονταν στη Νικόπολη ήταν ο Δίας, ο Διόνυσος, ο Ερμής, ο Ήφαιστος, ο Ασκληπιός, η Εκάτη, ο Πάνας, ο Ηρακλής και ο Άττις. Από τις γυναικείες θεότητες σημαντική θέση κατείχε η Άρτεμη, η οποία είχε τα επίθετα Λαφρία, Σώτειρα, Εφέσια και Κελκαία. Στην πόλη λατρεύτηκαν ιδιαίτερα και δύο θεότητες ανατολικής προέλευσης: η Ίσιδα και η Κυβέλη. Τέλος, πολύ σημαντική ήταν και η αυτοκρατορική λατρεία του Οκταβιανού, του ιδρυτή της πόλης.
Στις ρωμαϊκές πηγές η πόλη ονομάζεται ”Nicopolis romana colonia”, ”civitas libera Nicopolitana” (Πλίνιος, Nat. Hist. 4,5. Τάκιτος, αnn. 5,10) ή ”colonia Augusta”.
